Zespół do badań traseologicznych i studiów nad rezyduami

Zespół do badań traseologicznych i studiów nad rezyduami
Team for Traceology and Residue Studies

Zespół został powołany decyzją Dziekana WNH wiosną 2024 roku. Stanowi on jedyny w tej części Europy interdyscyplinarny zespół badawczy podejmujący zagadnienia technologii i funkcji prehistorycznych i historycznych artefaktów kamiennych i wykonanych z surowców organicznych (kostnych oraz drewna). Zakres prac badawczych prowadzonych przez członków Zespołu obejmuje także analizy fizykochemiczne pozostałości organicznych i nieorganicznych, identyfikowanych na artefaktach oraz badania wpływu procesów podepozycyjnych na zabytki zdeponowane w różnych środowiskach. Członkowie zespołu prowadzą w tym zakresie współpracę z wieloma ośrodkami w Polsce i za granicą.

Zespół:

W skład „trzonu badawczego” Zespołu wchodzą:

1. dr hab. Grzegorz Osipowicz, prof. UMK – kierownik Zespołu. Profesor w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Prowadzi badania z zakresu analizy mikroskopowej funkcji i technologii produkcji prehistorycznych przedmiotów z surowców kamiennych, kościanych i drewnianych, archeologii eksperymentalnej oraz szeroko rozumianej problematyki środkowej epoki kamienia, ze szczególnym uwzględnieniem studiów nad funkcją i organizacją przestrzenną obozowisk z tego okresu.
   Profil w Bazie Wiedzy UMK: LINK
2. dr Justyna Orłowska – adiunkt w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. Jej zainteresowania badawcze obejmują aspekty technologiczne i funkcjonalne wytwórczości kościanej pradziejowych społeczności łowiecko-zbierackich; analizy rezyduów organicznych i nieorganicznych odkrywanych na przedmiotach pradziejowych oraz wpływ czynników podepozycyjnych na pradziejowe wytwory z surowców kostnych.
   Profil w Bazie Wiedzy UMK: LINK
3. dr Mariusz Bosiak – adiunkt w Katedrze Chemii Organicznej na Wydziale Chemii UMK w Toruniu. Specjalista w dziedzinie chemii organicznej oraz chemii materiałowej.
   Profil w Bazie Wiedzy UMK: LINK

Misja:

Do zadań stawianych przed „Zespołem do badań traseologicznych i studiów nad rezyduami” należą:

1. Prowadzenie badań naukowych opartych na analizach traseologicznych artefaktów oraz studiach paleobiologicznych i fizyko-chemicznych rezyduów obecnych na ich powierzchni,
2. Promowanie badań traseologicznych i studiów nad rezyduami w polskich i zagranicznych ośrodkach naukowych,
3. Organizacja konferencji i sympozjów naukowych poświęconych badaniom traseologicznym oraz studiom z zakresu archeologii doświadczalnej i analiz rezyduów;
4. Wspólne aplikowanie o granty naukowe,
5. Sworzenie międzynarodowej sieci wymiany informacji o badaniach traseologicznych i studiach nad rezyduami.

Współpraca międzynarodowa to podstawowe założenie programu badawczego tworzonego Zespołu w najbliższych latach jego działalności. Zespół posiada umowy o współpracy z Litewskim Instytutem Historycznym, Muzeum Narodowym Litwy, Instytutem Historii Łotwy, Uniwersytetem w Tallinie oraz DANTE – Diet and Ancient Technology Laboratory, Sapienza University of Rome, z którymi realizuje wspólne projekty badawcze.

Bardziej istotne z obecnie realizowanych projektów badawczych:

1. Życie i śmierć w kościach zapisane. Aspekt technologiczny i funkcjonalny wytwórczości kościanej wczesno- i środkowoholoceńskich społeczności zbieracko-łowiecko-rybackich Niżu Wschodniobałtyckiego – projekt finansowany z budżetu Narodowego Centrum Nauki (nr proj. 2021/43/B/HS3/00500). Celem projektu jest zbudowanie wiedzy na temat wytwórczości i sposobów użytkowania wytworów z surowców kostnych (kości, poroża i zębów zwierzęcych), wśród społeczności zbieracko-łowiecko-rybackich(mezolitycznych i subneolitycznych), zamieszkujących we wczesnym i środkowym Holocenie obszar Niżu Wschodniobałtyckiego (tereny Litwy, Łotwy, Estonii oraz północno-wschodniej Polski). Datą graniczną, zamykającą zakres chronologiczny projektu jest koniec IV tysiąclecia p. n. e., kiedy to na skutek ekspansji ludności neolitycznej kultury amfor kulistych oraz kultury ceramiki sznurowej zanikają społeczności subneolityczne. Obszar przewidziany do badań jest unikatowy nie tylko ze względu na odkryte tutaj, doskonale zachowane i datowane na epokę kamienia źródła z surowców organicznych. Jego znaczenie zawiera się także w fakcie, że przez cały wczesny i środkowy Holocen (tj. od około 11,6 do 4-5 tys. lat temu) znajdował się on niejako na granicy dwóch światów: wschodnio- i zachodnioeuropejskiego przekazując i chłonąc pochodzące z nich idee. Jest to więc miejsce doskonałe dla studiów nad intensywnością, charakterystyką i profilem zmian kulturowych zachodzących we wczesno- i środkowoholeceńskich społecznościach zbieracko łowieckich, a wykorzystanie do tego celu źródeł z surowców kostnych pozwoli na uzyskanie zupełnie nowych i nie dostępnych wcześniej informacji w tym zakresie.
2. RediscovEring Stone Treasures Of pREhistory. The meaning of the macrolithic stone tools for the Early and Middle Holocene European hunter-gatherer-fishers based on the use-wear and residues studies (RESTORE project). Projekt realizowany we współpracy z DANTE – Diet and Ancient Technology Laboratory, Sapienza University of Rome. Jego celem są badania nad wykorzystywaniem kamiennych (nie krzemionkowych) narzędzi makrolitycznych przez społeczności mezolityczne i subnelityczne.
3. PlAnt Raw maTerialS in the life of middle Holocene hunter-gatherer-fisher communities of the southeastern coast of the Baltic Sea (PARTS project)/ Surowce pochodzenia roślinnego w życiu środkowoholoceńskich społeczności zbieracko-łowiecko-rybackich strefy południowo-wschodniego wybrzeża Morza Bałtyckiego (projekt PARTS). Projekt na etapie przygotowawczym. Realizowany będzie m.in. we współpracy z Litewskim Instytutem Historycznym, Muzeum Narodowym Litwy, DANTE – Diet and Ancient Technology Laboratory, Sapienza University of Rome oraz BIAX Biological Archaeology & Environmental Reconstruction, Zaandam, the Netherlands. Jego celem jest analiza technologiczna, funkcjonalna oraz surowcowa unikatowej kolekcji sznurów oraz przedmiotów drewnianych odkrytych na subneolitycznych stanowiskach w Šventoji na Litwie.