Paweł Gurtowski (1962–2023)

W miniony piątek, 10 marca 2023 roku, pożegnaliśmy Pawła Gurtowskiego (1962–2023), naszego serdecznego Kolegę i byłego pracownika Instytutu Archeologii. Paweł pracował z nami w latach 1987–1992, będąc współtwórcą sukcesów naukowo-badawczych Zakładu Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych Instytutu. Jeszcze w okresie studenckim, a także zaraz po uzyskaniu magisterium, zajmowały Go kulturowo-osadnicze problemy młodszej epoki kamienia ziemi chełmińskiej. Dał temu wyraz broniąc w 1987 roku swoją pracę dyplomową pt. „Analiza ceramiki naczyniowej z osady ludności kultury pucharów lejkowatych w Klamrach (stanowisko 7), gm. Chełmno, woj. toruńskie”. Wysoko cenioną także poza środowiskiem toruńskim. W przypadku prac magisterskich nie zdarza się to często. Mimo stosunkowo krótkiego czasu pracy w Instytucie, przypadającego na kilkuletni okres po ukończeniu studiów, dał się poznać jako dojrzały badacz odległej przeszłości, angażujący się zarówno w działania terenowe, jak i prace gabinetowe. Wynikiem Jego aktywności w zakresie badań nad neolitem były wystąpienia na konferencjach naukowych oraz publikacje między innymi w monografiach: „Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej”, red. T. Wiślański, Toruń 1987, „Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej”, red. L. Czerniak, Grudziądz 1994.

Z ogromnym zaangażowaniem współuczestniczył również w badaniach ukierunkowanych na poznanie wczesnośredniowiecznych struktur grodowych ziemi chełmińskiej, biorąc udział w kilkuletniej akcji weryfikacji grodzisk z tego terenu, a także będąc współautorem katalogu grodzisk („Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog źródeł”, red. J. Chudziakowa, Toruń 1994). Włączył się również w systematyczne badania zespołu osadniczego w Gronowie, Jest jednym z autorów publikacji „Studia nad osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej”, red. J. Olczak, Toruń 1990). Był pod każdym względem profesjonalny, zarówno jako dokumentalista, jak i też propagator nowych technik analitycznych w archeologii – stworzył narzędzia archiwizacji i analizy komputerowej. Szczególnie serdecznie wspominany jest przez dawnych studentów i kolegów, dla których był dobrym i cierpliwym nauczycielem zawodu.

Mimo rezygnacji z pracy w Instytucie nie przestał być archeologiem. Przez całe lata 90. XX wieku uczestniczył w różnych badaniach archeologicznych, na przykład powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski) oraz podejmowanych w miejscach przyszłych liniowych i wielkoprzestrzennych inwestycji, w tym wyprzedzających budowę gazociągu „Jamał”, autostrady A–1 czy kopalni odkrywkowej w Bełchatowie.

W drugiej połowie lat 90. Paweł Gurtowski wygrał konkurs na etat asystenta w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie, jednak ze względu na wymaganą konieczność przeniesienia się do stolicy z tej propozycji zrezygnował.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat oddał się bez reszty toruńskiemu sportowi. Był cenionym działaczem, najpierw klubu hokejowego, później klubu koszykarskiego. Nigdy jednak o archeologii nie zapomniał. Czasami spotykaliśmy się na gruncie towarzyskim, wtedy nie skrywał swojego zainteresowania toruńską archeologią, tak muzealną, jak i akademicką.

Pawle, pozostaniesz na zawsze w naszej pamięci.

UNIVERSITY-WIDE COURSES FOR STUDENTS (INCLUDING ERASMUS+ AND YUFE) IN FOREIGN LANGUUAGES – ACADEMIC YEAR 2022/2023

In the summer semester, the Institue of Archaeology invites students of the Erasmus and YUFE progammes to participate in the following courses.

Detailed information in the   attached document.

Ogłoszenia dla studentów na semestr letni 2022/23

Rejestracja w systemie USOS na zajęcia z letniego semestru roku akademickiego 2022/2023 dla studentów archeologii odbędzie się w dniach 20.02.23 (od godz. 8.00) – 10.03.23 (do godz. 17.00).

Plany zajęć znajdują się w stałych miejscach. Stopień I i stopień II.

W przypadku problemów z rejestracją proszę kontaktować się z mgr Aliną Sosnowską (Instytut Archeologii, pokój nr 3, tel. 56 611 39 71, e-mail: also@umk.pl).

II ROK  STUDIA I STOPNIA

1. Poza zajęciami obowiązkowymi w letnim semestrze roku akademickiego 2022/2023 należy zrealizować po 90 godzin zajęć (=2 x 8 punktów ECTS) z wybranych dwóch rodzajów modułów (A i B) – kulturowo-chronologicznego i tematycznego.

Zapisy w systemie USOS na zajęcia z modułów do wyboru – zgodnie z wcześniejszymi deklaracjami.

2. Zasady zapisów na lektoraty języków obcych oraz zajęcia z wychowania fizycznego określa Uniwersyteckie Centrum Języków Obcych oraz Studium Wychowania Fizycznego i Sportu.

III ROK STUDIA I STOPNIA

Poza zajęciami obowiązkowymi i seminariami licencjackimi w semestrze letnim roku akademickim 2022/2023 należy zrealizować 60 godzin zajęć (=4 punkty ECTS) w ramach przedmiotów/wykładów ogólnouniwersyteckich (30 godzin=2 punkty ECTS)
i ogólnowydziałowych (pozakierunkowych; 30 godzin=2 punkty ECTS) oraz pozostałe zajęcia z do wyboru: kontynuacja modułu tematycznego (B), realizacja jednego, nowego modułu chronologicznego (A; 90 godzin=8 punktów ECTS) – zgodnie w wcześniejszą deklaracją.

I ROK STUDIA II STOPNIA

Poza zajęciami obowiązkowymi i seminariami magisterskimi w letnim semestrze roku akademickiego 2022/2023 należy zrealizować zajęcia z modułu do wyboru (kontynuacja z zimowego semestru; 90 godzin=9 punktów ECTS) oraz 30 godzin zajęć z języka obcego nowożytnego (=3 punkty ECTS). Zasady zapisów na lektoraty języków obcych określa Uniwersyteckie Centrum Języków Obcych.

II ROK STUDIA II STOPNIA

Poza zajęciami obowiązkowymi i seminariami magisterskimi w letnim semestrze roku akademickiego 2022/2023 należy zrealizować zajęcia z modułu do wyboru (kontynuacja z zimowego semestru; 90 godzin=9 punktów ECTS).

Terminy rejestracji na zajęcia WNH

Plany zajęć IHiA na semestr letni 2022/2023 zostały opublikowane w dziale Studia (kliknij, aby przejść).
Plan zajęć archeologii: nie udało mi się znaleźć na stronie.

Harmonogram rejestracji w USOS:

archeologia - 20 lutego 2023 roku, godzina 8.00 (do 10 marca 2023 roku, godzina 17.00)

Dla kierunków, których to dotyczy:

wykłady ogólnowydziałowe - 24 lutego 2023 roku, godzina 10.00 (do 10 marca 2023 roku, godzina 23.59)

zajęcia ogólnouniwersyteckie - 24 lutego 2023 roku, godzina 12.00 (do 16 marca 2023 roku, godzina 23.59)

lektoraty języka obcego dla studiów II stopnia - 27 lutego 2023 roku, godzina 8.00 (do 31 marca 2023 roku, godzina 23.59)

zajęcia wychowania fizycznego - 28 lutego, 1 i 2 marca 2023 roku, godzina 12.00 (do 11 marca 2023 roku, godzina 23.59)

Pożegnianie prof. Jolanty Małeckiej-Kukawki i dr Ewy Bokiniec

26 stycznia w ramach okolicznościowego spotkania pracownicy Instytutu Archeologii oraz Dziekan Wydziału Nauk Historycznych złożyli Pani prof. dr hab. Jolancie Małeckiej-Kukawka oraz dr Ewie Bokiniec najserdeczniejsze podziękowania z okazji przejścia na emeryturę.

Prof. dr hab. JOLANTA MAŁECKA-KUKAWKA studia w zakresie archeologii ukończyła na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od 1982 r. jest związana z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, pracując kolejno na etatach asystenta stażysty, asystenta, adiunkta i profesora UMK. Pracę doktorską z zakresu archeologii obroniła w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W 2002 roku, uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie archeologia na Uniwersytecie Wrocławskim, na podstawie pracy habilitacyjnej pt. „Między formą a funkcją. Traseologia neolitycznych zabytków krzemiennych z ziemi chełmińskiej”. Kierownik Pracowni Traseologii Instytutu Archeologii UMK w latach 2008-2019. Od 2008 członek Komisji Antropologii Pradziejów i Średniowiecza Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Wydziału I PAN. Jej zainteresowania badawcze dotyczą w głównej mierze neolitu Europy Środkowej, krzemieniarstwa pradziejowego, traseologii, a także historii i metodologii badań archeologicznych. Autorka czterech książek oraz autorka i współautorka blisko siedemdziesięciu artykułów naukowych.

Dr EWA BOKINIEC ukończyła studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na kierunku archeologia. Po studiach podjęła pracę w Muzeum Okręgowym w Toruniu, gdzie rozwijała zainteresowania z zakresu młodszego okresu przedrzymskiego i okresu rzymskiego. W latach 1999–2006 była członkiem Komisji koordynującej prace Zespołu do Badań Autostrady A1 przy Instytucie Archeologii UMK. W roku 2009 uzyskała stopień doktora na Wydziale Nauk Historycznych UMK i podjęła pracę w Instytucie Archeologii naszego Uniwersytetu. Jej zainteresowania badawcze skupiają się w głównej mierze na zagadnieniach dotyczących kultury oksywskiej i wielbarskiej na ziemi chełmińskiej. Jest autorką czterech książek oraz autorką i współautorką wielu artykułów naukowych i rozdziałów w monografiach.

Zapraszamy do objerzenia galerii z tego wydarzenia.

Rytualno-obrzędowe miejsce składania darów wotywnych z wczesnej epoki żelaza odkryte na Pojezierzu Chełmińskim. Projekt interdyscyplinarnych badań naukowych z wiodącą rolą archeologów z Instytutu Archeologii UMK

Początek 2023 roku okazał się w regionie kujawsko-pomorskim szczególnie owocny w znaleziska archeologiczne wyjątkowej rangi naukowej. W strefie osuszonego jeziora natrafiono na kilkaset artefaktów metalowych. Odkrycia dokonali członkowie Kujawsko-Pomorskiej Grupy Poszukiwaczy Historii. Dotychczasowa ocena chronologiczno-kulturowa tego wyjątkowego i tylko wstępnie poznanego znaleziska pozwala przyjąć, że jest to pozostałość rozległego wielohektarowego obiektu archeologicznego o charakterze rytualno-obrzędowym ludności kultury łużyckiej. Zidentyfikowano szereg skupisk wielu przedmiotów wykonanych z brązu oraz liczne nieskremowane szczątki ludzkie (pozostałości kończyn, kaloty czaszek, żuchwy). Większość wyrobów odlanych z brązu to całe lub uszkodzone ozdoby obręczowe (naszyjniki, bransolety, nagolenniki). Szczególne wrażenie robi kolia składająca się z wielu delikatnych elementów metalowych i szklanych lub szklisto-fajansowych (?), przyozdobiona serią zawieszek o kształtach rybich ogonów. Natrafiono także na metalowe elementy końskiej uprzęży (tarczki tzw. falery) oraz wielką mnogość innych przedmiotów (w tym resztki tkanin, narzędzia z poroża w oprawach z brązowej blachy). Zwracają także uwagę wyjątkowo dużych rozmiarów szpile ze spiralnymi główkami, zapewne wykonane na potrzeby ceremonialne (por. fot.). Są jednak i takie artefakty które trzeba łączyć z kręgiem cywilizacji Scytów lub Neurów. To tzw. zausznice gwoździowate i groty broni łuczniczej pochodzenia południowo-wschodnioeuropejskiego.

Rozległość odkryć i wielość znalezisk, ich ważność dla polskiej prahistorii, nakazuje podjęcie działań eksploracyjnych na tym nowym stanowisku archeologicznym w ramach interdyscyplinarnego projektu naukowego. Kroki takie już podjęto organizując w Katedrze Prahistorii Instytutu Archeologii UMK zespół badawczy, składający się z prahistoryków, archeometalurgów, konserwatorów, antropologów i przyrodników. Działania te są prowadzone za zgodą i w porozumieniu z Kujawsko-Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Fot. M. Sosnowski

Archaeologia Historica Polona tom 29 (2021)

Na Akademickiej Platformie Czasopism (APCz.pl) ukazał się ostatni numer Archaeologia Historica Polona, t. 29. Zapraszamy do lektury.

Nowy zespół w ramach IDUB - ForensOMICS group

ForensOMICS group – archeogenomika, mikrobiomika i genomika sądowa

Jednym z laureatów konkursu na uniwersyteckie grupy naukowe IDUB w latach 2023-2025 został zespół o nazwie „ForensOMICS group”. Choć zespół został wyłoniony w obszarze nauk o życiu, ma on charakter multidyscypinarny – skupia archeologów, genetyków populacyjnych i sądowych oraz bioinformatyków. W założeniu grupa ForensOMICS koncentruje się na szerokim spektrum zastosowań współczesnej genomiki, czyli nauki o genomach wykorzystujących różne technologie wielkoskalowego sekwencjonowania DNA (MPS, massively-parallel sequencing). Trzon zespołu stanowią doświadczeni archeolodzy – prof. dr hab. Anna Drążkowska, dr hab. Dariusz Poliński, prof. UMK (Instytut Archeologii UMK) oraz genetycy populacyjni, ewolucyjni i sądowi - prof. dr hab. Tomasz Grzybowski (lider grupy) i dr hab. Katarzyna Skonieczna, prof. UMK (Katedra Medycyny Sądowej Wydziału Lekarskiego CM UMK). Młodszymi członkami zespołu są mgr Sonia Tomczak ze Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych, Teologicznych i Artystycznych UMK oraz genetycy i lekarze z Wydziału Lekarskiego CM UMK (dr Urszula Rogalla-Ładniak, dr Anna Radziszewska, dr Anna Duleba oraz mgr Mariusz Gawrych). Bioinformatyczne aspekty badań będzie koordynował prof. dr hab. Jarosław Meller z Katedry Informatyki Stosowanej UMK, uznany w skali międzynarodowej badacz w dziedzinie bioinformatyki strukturalnej, funkcjonalnej  genomiki oraz biologii obliczeniowej. Niezależnie od różnych aplikacji nowoczesnych technik genomowych, zespół jest również nastawiony na świadczenie i rozwijanie nowych usług badawczych – jego członkowie dwa razy z rzędu wygrali otwarty przetarg na prowadzenie badań genetyczno-identyfikacyjnych dla Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN).

Drugie zadanie projektu „Opracowanie materiałów źródłowych z wczesnośredniowiecznych grodzisk na Kujawach (powiat inowrocławski)”

„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury  i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego”

Na przełomie października i listopada pracownicy Katedry Starożytności i Wczesnego Średniowiecza w ramach realizowanego projektu „Opracowanie materiałów źródłowych z wczesnośredniowiecznych grodzisk na Kujawach (powiat inowrocławski)” (program rządowy „Ochrona zabytków archeologicznych) przeprowadzili nieinwazyjną prospekcję powierzchniową w obrębie trzech obiektów w Gąskach, Liszkowie i Ostrowie (zadanie 5). Celem prac powierzchniowych była rejestracja materialnych reliktów osadnictwa występujących w bezpośrednim sąsiedztwie trzech wymienionych obiektów. Łącznie zlokalizowanych zostało 16 stanowisk, na których zaobserwowano materiały źródłowe począwszy od młodszej epoki kamienia po czasy nowożytne.